Zaterdag 28 februari
Woensdag 25 februari gingen we met de hele groep in een bus naar de provincie Kampong Cham voor onze eerste buiten voorstelling. Vier uur rijden door een prachtig groen Cambodjaans landschap met rijstvelden, lotusmeertjes en palmbomen.
We verblijven in de stad Kampong Cham.
In de late middag rijden we door de eindeloze rubberplantages naar het dorp waar we gaan spelen. Als we in het dorp aankomen is het als een wonder: daar staat ons podium als een vreemd object dat uit de hemel is komen vallen.
Eerst de gebruikelijk routineklusjes: sound check, light check, etc.
Wanneer de officiele begintijd van de voorstelling is aangebroken, zijn de meeste zitplaatsen nog leeg. Alleen de matten zijn druk bezet met kinderen in de leeftijd van 0 tot 12. Buiten het speelveld is een kleine markt ontstaan, waar fruit en drank verkocht wordt. Daar zijn behoorlijk wat mensen samengekomen, maar ze gaan niet naar de stoelen.
En dan, op een gegeven moment, plaatsen ongeveer twintig oudere dames met grijs kort kapsel en identiek gekleed zich op de tweede rij. De overige mensen maken nog steeds geen aanstalten zich naar de stoelen te verplaatsen.
We laten Khmer muziek uit de speakers schallen en daar komen ze.
Van alle kanten komen de dorpelingen het terrein op. Vele mensen staan achterin en aan de zijkanten en hangen in de hekken, waar ze compleet buiten het bereik van de speakers zijn.
Het resultaat: gedurende de hele voorstelling wordt er gepraat in het publiek en komt er natuurlijk veel lawaai van de kinderen die zeer aangetrokken zijn door onze monkey danser Tonh. En als op een gegeven moment een cocusnoot uit een boom valt, staat het publiek massaal op en begint te schreeuwen.
Wij, het Nederlandse team, zaten vanaf de zijlijn alles met grote ogen te bekijken en vroegen ons af of het de acteurs zou lukken een of andere vorm van concentratie te behouden, en het lukte ze.
Deze avond was een cultuurshock voor ons. Er bestaat hier niet zoiets als: toon respect voor de acteurs, geen kleine kinderen in het theater of als de zaal vol is wordt niemand meer toegelaten. Je moet de situatie nemen zoals die is en geen enkele ambitie hebben om de omstandigheden naar je hand te zetten. Go with the flow. Een houding die grote opluchting geeft.
In een nagesprek met Youk Chhang was Annemarie nog lichtelijk onzeker of de voorstelling wel enige zin had. Maar hij stelde ons gerust door te verzekeren dat de voorstelling meer dan waardevol was. De mensen die de verhalende teksten willen horen kunnen ze horen en zo is het en zo zal het zijn gedurende de hele rit.
De volgende dag had Annemarie een gesprek met de cast en ze gaven ieder een eerlijke reactie. Sommigen van hen waren een tikje geintimideerd door het rumoer, maar de meesten van hen zeiden dat ze het geweldig vonden en zelfs nog erger verwacht hadden.
Die avond gingen ze de voorstelling in in een veel ontspannender stemming. Het publiek (alweer een bomvolle 'zaal') discussieerde tijdens de voorstelling met elkaar, de kinderen lachten en buitelden en maakten rumoer, maar over het geheel waren ze aandachtiger. Het is mogelijk dat dit ook komt doordat 80 procent van het publiek voor de tweede was gekomen.
De acteurs speelden de sterren van de hemel. Iedereen was gelukkig.
Voor de voorstelling begon kondigde Sayana Ser van DCCam aan dat het publiek na afloop vragen kon stellen.
Een stokoude man werd op een stoel gezet midden tussen een drom mensen. Hij vertelde dat onze child soldiers lammetjes waren vergeleken bij de child soldiers die hij had meegemaakt. Daarna kwamen een paar jonge mensen los en zij stelden interessante vragen, waaruit bleek dat ze niet zoveel wisten. Ze vroegen namelijk hoe Pol Pot toch aan de macht had kunnen komen en hoe het mogelijk was dat de Khmer hun eigen volk doodde en martelde, enzovoort. Youk Chhang legde alles heel geduldig uit.
Toen wij vroegen waarom de oude mensen geen vragen stelden, kregen we te horen dat zij dat niet doen uit angst domme vragen te stellen en af te gaan ten opzichte van de jongeren. Het verschil in leeftijd speelt hier een heel grote rol.
Het was heel goed dat niemand een vraag stelde over de voorstelling zelf: of ie mooi was, of die of die acteur mooi speelde, over de schoonheid of lelijkheid van het decor, alle vragen gingen over de inhoud, over het thema.
Wat we in het gesprek met Youk Chhang leerden was dat onze twijfels over dit soort voorstelling in dit land ongegrond waren. Het is een grote familiebijeenkomst. En net als in een familie praten de mensen onderling en de kinderen spelen en joelen. We moeten onze Europese drang om de boel onder controle te houden laten varen. Dit is wat het is, het is wat het zal zijn, dit is wat we kunnen verwachten en het is goed zoals het is.
Tijdens deze tour verrichten de technici het zwaarste werk: lange einden reizen, decor, geluid en licht opbouwen, afbreken, opnieuw reizen, opbouwen, enzovoort, in voor hen nieuwe omstandigheden en in een onvoorstelbare hitte.
Nu zijn we terug in Phnom Penh.
Annemarie heeft nog een lang gesprek met Youk Chhang gehad over de radio versie. Tijdens de zomer zal zij aan het script werken en in Phnom Penh zullen productionele voorbereidingen getroffen worden voor de opnames.
Als zij in november terug komt zal ze de theaterversie opnieuw repeteren en tegelijkertijd de radioversie repeteren. Die zal dan in een radiostudio worden opgenomen en daarna met een editor gemonteerd.
Gisteravond organiseerde de cast een party ten huize van Theary, waar wij overladen werden met cadeau's van ieder van de cast, zodat we nu wel een winkeltje kunnen beginnen.
Vanmiddag gaan we naar de provincie Kandal. Dat is zo'n uur rijden van Phnom Penh, dus relatief dichtbij. Er is regen voorspeld en dan zullen we niet kunnen spelen, maar zo is het.
We go with the flow.
Groetjes Annemarie, Nan, Ferry en Richt.
